Maand: februari 2020

Inleiding

In een elektrische auto zit een accu om de elektrische energie op te slaan die je nodig hebt om de motor aan te drijven.In tegenstelling tot benzine auto’s waar in alle modellen een tankje van een liter of 35-50 liter zit (75 als je een SUV hebt) is de accu van elektrische auto’s zo ongeveer het meest bepalende feature, meer nog dan vermogen, optrek snelheid of top speed. Maar hoe groot is nou groot genoeg? Een blogje.

1 kWh

In 2005 mocht ik als een van de eersten “hybride” gaan rijden van mijn baas. Ik werd keihard uitgelachen door mijn collega’s dat ik in zo’n foeilelijke Prius ging rijden. Bij de koffie waren de verlengsnoermoppen schering en inslag hoewel er van opladen met een stekker nog geen eens sprake was, er zat een accu in die remenergie omzette in stroom die gebruikt werd om weer op te trekken. Toen de regering een paar maanden later besloot dat de bijtelling van deze auto fors lager zou worden omdat hij toch wel erg zuinig en schoon was en bleek dat de auto zalig reed verstomde de moppen en hoorde ik af en toe zelfs afgunst. De 1,5 kWh Nikkel Metaalhydride accu verlaagde het verbruik van de auto tot ver onder de 5 liter/100 km en op 80 km wegen was er soms minutenlang geen motorgebrom te horen. Het dromen over een elektrische toekomst was begonnen. Toyota miste echter totaal welke kant de toekomst op bewoog, vergelijkbaar met Kodak dat de digitale camera ontwierp en hem vervolgens in de kast legde omdat het rare ding geen film nodig had. De doorontwikkeling van de auto ging tergend traag.

4 kWh

In 2008 probeerde een ondernemer in Californië of je in een omgebouwde Lotus Elise op laptop accu’s kon rijden. En dat kon! Helaas was die auto onbereikbaar voor de gewone man. Ik moest het doen met de opvolger van de originele Prius, eentje waarbij je de inmiddels 4 kWh grote Lithium-accu thuis kon bijladen. Ik was inmiddels zelfstandige en ik kon me in 2015 een tweedehands veroorloven. Ik sleurde me van laadpaal naar laadpaal waar ik soms een heel weekend lang aan de draad hing terwijl de accu na twee uur meestal weer vol zat, geen haan die er naar kraaide. Ik heb er een keer tijdens een hittegolf met storm in de rug 25 kilometer mee gereden zonder dat de motor aansloeg. Het verbruik viel me eigenlijk tegen, nog steeds 3 liter benzine per 100 km. Ik wilde all-electric!

20 kWh

In 2017 kon ik een Fiat 500 electric huren terwijl ik wachtte op de Nissan Leaf die was aangekondigd. De auto was een omgebouwde Fiat voor de Californische markt waar je alleen auto’s mag verkopen als zoveel procent van je vloot uitstootloos is. Een zogenaamde compliance car. Opladen met maximaal 3 kW zodat een lege accu 7 uur wachten betekende. Een pitstop bij een snellader behoorde niet tot de opties. De range-anxiety die dit teweegbracht was zeer leerzaam. De 150 kilometer was op zich prima (Weert-Amsteredam haalde ik) maar het lange opladen maakte de auto in de praktijk onpraktisch. Maar het was maar voor even en WAT een heerlijk rijdend autootje was het!

40 kWh

En toen kreeg ik mijn Leaf. VEERTIG kilowatturen opslag en opladen met een vermogen van in de praktijk 40 Kilowatt…..ik wist niet wat me overkwam! Binnen een jaar was ik de wereld rond, zo goed als al het laden deed ik met de bijgeleverde druppellader thuis. Af en to kwam ik ’s avonds laat thuis en moest ik ’s ochtends weer weg en dan zat de accu maar half vol en om die reden nam ik een laadpaal waar ik met slim laden ’s nachts ruim 6kW mee kan laden als het moet, dus zelf in een korte nacht van 7 uur zit de accu in zo’n noodgeval vol. Wel rij ik de accu geregeld van 100% naar 5% op een drukke dag als er op de plek van bestemming een benzinelul bij de laadpaal een statement staat te maken. Grootste gebrek dat de Leaf heeft : geen koeling van de accu tijdens het snelladen waardoor deze heet wordt. Om de accu te beschermen wordt de laadsnelheid verlaagd tot laadpaalniveau. Op warme dagen kan je daarom in de praktijk maar twee keer achter elkaar snelladen. Dat maakt het geen lange-afstands-auto. Voor mij geen issue maar niet ideaal.

60 kWh

Nissan heeft IETSJE meer ambitie dan Toyota en maakt sinds een jaartje de 60 kWh variant. Met die auto kan je de accu eigenlijk altijd van 90% naar 10% leeg rijden rijden waardoor je de accu serieus ontziet en deze nauwelijks zal slijten. De 50 kW die je over hebt is genoeg voor 250 echte kilometers dag tot dag gebruik. Voor de meeste Nederlanders is dat zat en op vakantie gaan is als je een paar keer de hele capaciteit gebruikt ook echt fijn, 300 kilometers aan een stuk tussen plaspauzes is prima. Laden gaat met een kilowatt of 50 waarmee je met een half uur laden half Nederland door kan, top! Nissan mist trouwens net als Toyota wat de potentie is van EV’s en wist mij in 1,5 jaar met 1 firmware update te verblijden die ik in een showroom moest ophalen. Tesla’s krijgen elke maand nieuwe features. Over the air. Meestal voor niks. En nog steeds geen actieve koeling van de accu.

80 kWh

Waarmee we bij de 80 (nou ja, 75 dan) van de Model 3 en de Model Y komen. Deze auto kan dankzij hele goede cellen en actieve koeling laden met vermogens tot wel 250 kilowatt waardoor je de 40 kilowattuur die in mijn Leaf passen er in 10 minuten in kunt  stouwen, de accu blijft dan tussen de 25% en 75% waarmee van accu-slijtage hoegenaamd geen sprake meer zal zijn. Twee keer per jaar gebruik je dan de ruim 400km die er in wel degelijk in passen om op vakantie te gaan. Volgens mij de Goldy Locks accu. We moesten stiekem maar eens gaan nadenken over de volgende crowdfund actie:-)

Bigger is better?

Tesla, Porsche, BMW, Audi … ze maken ook auto’s met 100 kWh accu’s voor mensen die denken echt heel veel kilometers te maken en nooit willen laden langs de snelweg. Maar in de praktijk rijd je rond met een accu die 20% te groot is. Voor mijn gevoel is dit voorbij het optimum.

Conclusie

Met een accu van 60 to 80 kWh en batterijkoeling ben je het baasje.

Over wat wij leerden van het helpen van particulieren en hoe dat uitmondde in de 80-60-40-praatplaat

De afgelopen jaren hielpen we talloze mensen die met verduurzamingsvragen naar ons toekwamen. Meestal was de vraag iets in de trend van “Ik heb alles al verduurzaamd en nu wil ik een warmtepomp” of  “Ik heb een jaren-dertig woning gestript en nu vraag ik mij af hoe ik hem nul-op-de-meter moet maken”.

Bij de keukentafelgesprekken die we na het kennismakingstelefoontje voerden kwamen we er vaak snel achter dat er naast het verduurzamingsvraagstuk onderliggende vragen lagen over levensloopbestendigheid, veiligheid, wooncomfort en de ratio achter investeringen in grote warmtepompen.

We merkten dat als we uitlegden dat een goede nulmeting in kaart kan brengen wat het uitgangspunt is en dat dit inzicht ook kan helpen een redelijk eindpunt vast te stellen dat past bij de ambitie van het gezin. De CO2-meter op tafel maakt ook meteen duidelijk wat een groot aandachtspunt is : die 2000 p.p.m. na een uurtje koffiedrinken is niet wat je wilt in je woonkamer.

Doordat we vervolgens een schets maakten van de route die afgelegd kan worden om uiteindelijk uit te komen bij een situatie waarin de logische volgende stap “iets anders dan aardgas” is brachten we rust in de tent. In stappen toewerken met een plan is zoveel relaxter dan onder dwang van een gemeente dit decennium het gas de deur uit moeten doen!

Samengevat de drie belangrijkste inzichten:

• Draagvlak voor uitvoering binnen het gezin worden sterker als ze integraal rekening houden met gezondheid, comfort, veiligheid, betaalbaarheid en niet alléén duurzaamheid

• Een goede nulmeting is waardevol bij het komen tot nieuwe inzichten voorafgaand aan de planvorming

• De zekerheid aanbrengen dat je met jouw plan voorbereid bent op iets anders dan aardgas brengt rust om vervolgens jouw geschikte moment te kiezen

En un momento dado zei een klant, die goed geluisterd had en al starend naar het plafond keek, tegen ons dat je op een fundament van een gezonde, comfortabele, veilige, betaalbare en ja ook duurzame woning met een goede nulmeting in staat bent om zelf je eigen plan te trekken. YES! Dat was hem!

Dus daar is ie dan, de door onze klanten bedachte 80-60-40 (en 20) werkwijze.

Over 80

In ons boek lees je in de inleiding van hoofdstuk 2 uitgebreid uit hoe het nu zit met de bovenste en onderste verbrandingswaarde van aardgas en we zagen dat als de retourtemperatuur van het water in je cv-circuit boven de 60 graden blijft je alleen met de onderste verbrandingswaarde te maken hebt. Maar dat is natuur- en scheikunde die bij het opleveren van een cv-ketel geen enkele rol speelt. “Zet hem maar op 80, dan word ik tenminste niet gebeld als het 10 graden vriest” is de houding van de gemiddelde installateur. Om het die installateur nog makkelijker te maken zijn er legio ketelfabrikanten die deze waarde maar vast voorprogrammeren in hun ketel. 80 graden dus.

Van 80 naar 60

Nu maken wij voor het gros van onze klanten warmteverlies-berekeningen van de startsituatie om daarna te kijken welke maatregelen welke effecten hebben. Geregeld zien we een hele grote afwijking tussen wat het model over de huidige situatie te vertellen heeft en wat de klant aan gas- of warmteverbruik opgeeft en we zijn tot het inzicht gekomen dat de oorzaak hiervan in de huidige slechte kierdichtheid van de woning ligt: de warmte waait zo hard weg dat er (vooral boven) niet tegen te stoken valt en we accepteren het dan maar dat het daar koud is. Het is belangrijk in te zien dat in een tochtig bushokje de grootheden comfort en energieverbruik communicerende vaten zijn:

Wat er dus nodig is om woningen met elkaar vergelijkbaar te maken is een level-playing-field: kieren dicht zodat de warmte in ieder geval blijft hangen. Het is (voor woningen na 1900 in iedere geval) altijd zo dat je ze met een cv-ketel en radiatoren altijd warm en comfortabel kan krijgen. Daarvoor is het wél nodig dat de woning goed en comfortabel geventileerd wordt. Als je advies vraagt aan Paris Proof Plan dan betekent dat voortaan: comfort-balans-ventilatie met warmteterugwinning. Er zijn partijen in de markt die kiezen voor het aanzuigen van koude “frisse” lucht boven ramen maar wij hebben daar gewoon geen goede ervaringen mee. Wij bekennen nu kleur en onze keuze is comfortbalansventilatie met warmteterugwinning. Met de kieren dicht en comfortventilatie kan de cv-ketel ALTIJD terug naar 60 graden en kan dus elke HR ketel daadwerkelijk in het HR-bereik gaan draaien.

Tijd voor een plan

Omdat je met deze eerste stap, die je altijd zonder spijt kunt uitvoeren, heel veel comfort in de woning brengt én al heel veel gas bespaart (doordat warmte niet meer wegwaait en de cv-ketel mag condenseren, onder andere) krijg je tijd om een plan te maken voor wat je de komende decennia met de woning wilt. Een Paris Proof Plan bijvoorbeeld, of een plug-and-play HogeTemperatuur Warmtepomprenovatie, All-Electric infrarood met doorstromers, een Passiefhuis-upgrade, of desnoods aan de lagetemperatuurstadsverwarming dat is natuurlijk helemaal aan de bewoner. Als je voor de 80-60-40 werkwijze gaat dan wordt de volgende stap …..

Van 60 naar 40

Die 60 graden smaakt naar meer want stel nou dat je door een beetje slim extra isoleren en warmtelekken repareren (we kijken hier speciaal naar de kozijnen en het glas) de temperatuur van de cv-ketel op 40 graden zou kunnen krijgen! Dan heb je opeens een apparaat op je zolder hangen dat doet alsof het een warmtepomp is maar gewoon nog op het oude vertrouwde aardgas draait. Met een draai aan de knop kan hij heet gezet worden mochten we iets nog niet goed genoeg gedaan hebben. Wat hier bijvoorbeeld speelt is het afgiftevermogen van de radiatoren. Ondanks dat het huis veel minder energie verliest en er dus minder warmte afgegeven hoeft te worden kan het zijn dat de radiatoren een upgrade verdienen. Hier komt de combinatie leidingwerk anno 2020 maken (oude leidingen zijn vaak te dun en versleten) samen met lage temperatuur convectoren voor de woonkamer in beeld. Of vloerverwarming natuurlijk maar dat had je in je plan al lang bedacht. Mooi moment om nu dan die overschakeling te maken.

Stagelopen met je cv

We schreven  het net al maar nu wordt het dan echt tijd om serieus stage te gaan lopen:  ketel op 40 en elke dag de gasstand en de graaddagen noteren, liefst automatisch en gemonitord. Die twee samen vertellen je tot op de kilowatt nauwkeurig hoe groot de warmtepomp moet zijn (of hoeveel GJ-stadsverarming je af gaat nemen als bij jou de straat open gaat). Hoe het ook zij,  je hebt je warmtekeuzemoment* uitgesteld tot het moment dat het voor jou uitkwam om de energietransitie te maken en in de tussentijd woonde je in een lekker warm en gezond huis en besteedde je elke onderhouds-euro op een manier die bijdroeg aan jouw gekozen einddoel.

(en 20)

Als je klaar bent met jouw energietransitie is de kans behoorlijk groot dat je een warmtepomp (of samen met je straatgenoten een buurtwarmtepomp) hebt en kan je door je vloer ook water van 20 graden laten lopen en kan je tijdens de helaas steeds frequentere hittegolven fijn koelen in je huis. Met de deuren dicht om de hitte buiten te houden en de koelte binnen. En zonder de moord te stikken omdat je lekkere comfortabel balansventilatie met koelteterugwinning koos, lang geleden toen je je eerste stap zette.

*Warmtekeuzemoment is een term die we met liefde geadopteerd hebben van Marieke Wiersma van Grunneger Power

PS. Op 25 februari in Barendrecht ,op 13 maart in Weert en op 17 april in Eindhoven geven we weer inspiratiedagen waarop we diep ingaan op deze en vele andere vraagstukken rond het verduurzamen van woonhuizen, straten, flats en woonwijken. Leuk voor de beleidsambtenaar, installateur, projectontwikkelaar en huiseigenaar omdat het altijd over jullie eigen huizen en projecten gaat. We hebben er weer zin!