We weten al eeuwen hoe we ons huis moeten onderhouden: kozijnen vervangen, rotte balken vervangen, schilderen, kapotte ruitjes repareren. Wat we echter nog niet weten is hoe we ons huis zó moeten onderhouden dat het energiezuiniger wordt. Als we sommige kranten en Facebook mogen geloven dan is dat onwijs complex en megaduur.
Advies van spullenverkopers
Als je de lokale installateur uitnodigt dan zegt die dat eerst de vloer in de woonkamer er uitgehakt moet worden. En vervolgens ligt er een offerte voor een 12 kW luchtwaterwarmtepomp (wat dat eigenlijk betekent, daar kom ik in hoofdstuk 4 op terug) van € 20.000. De volgende zegt dat het dak geïsoleerd moet worden en vol met zonnepanelen moet om de stroom op te wekken die nodig is voor de pomp. Wie moet je nou geloven?
Iedereen aan de pelletkachel!
Als je de kachelboer uit het dorp vraagt langs te komen dan legt hij uit dat je met een pelletkachel lekker op hoge temperatuur kunt blijven stoken, er hoeft verder niks aan je huis te gebeuren en je bent lekker klimaatneutraalecologisch bezig en je krijgt ook nog van die gezellige vlammetjes in huis. En de overheid geeft er minimaal €500 subsidie op dus het zal wel ParisProof zijn toch?
Ik zeg altijd gekscherend “Als je advies vraagt aan een spullenverkoper dan krijg je….” “spullen” antwoordt mijn gesprekspartner dan lachend in een vlaag van plotseling inzicht. Maar het is wel waar, als je advies vraagt aan een leverancier dan is er meestal maar 1 oplossing, en de kerstbonus hangt af van de gemaakte omzet dus een iets duurder model verkopen, och wie wordt daar nou slechter van?
Advies van politici
Dan hebben we nog het politieke KlimaatTafel-circuit waar ook nog een flinke duit in het verwarringenzakje gedaan wordt.
Hysterisch isoleren zoals Diederik Samsom zegt?
Isoleren, isoleren en nog eens isoleren zegt hij. Maar waarom? Zou er niet een punt komen waarop het verstandiger wordt om aan andere zaken aandacht te geven dan aan het isoleren? En zo ja, welk punt is dat dan? Waarom denkt iemand die het tot kernfysicus geschopt heeft niet over na?
Iedereen aan het warmtenet!
“Wacht maar tot 2022 als de gemeentes de wijken hebben aangewezen die aan de collectieve warmte gaan”. Dat zal in oude stadscentra soms best een optie zijn maar ik kijk er vrij nuchter naar: aansluiten op een warmtenet kost net zoveel als een warmtepomp (plm. €8000) en vervolgens bent je overgeleverd aan een monopolist. Ik zie dat niet goed komen, huidige warmtetarieven en vastrechten laten zien dat die zorg terecht is. Het grootste probleem van het idee “warmtenetten” vind ik dat ze zich onttrekken aan de noodzaak om bij te dragen aan de 70% besparing.
Ik ben wél heel enthousiast over het Deense model waarin een collectief (staat, wijk, dorp) besluit om in eigen beheer een net te bouwen en exploiteren. Helemaal als er al een serieuze en duurzame bron van restwarmte in de buurt zit die kan aanhaken. Daar kom in hoofdstuk 4 op terug.
Wachten op Kernenergie en Thoriumreactoren!
Tja, ik ga er niet veel tijd aan beteden.
Het IPCC heeft in okt 2018 gesteld dat de energietransitie niet gerealiseerd zal kunnen worden zonder kernreactoren. In Nederland is er een principemogelijkheid in Borselle, op de Maasvlakte en in de Eemshaven, maar vanwege de kosten / voorwaarden maakt niemand van die mogelijkheid gebruik. Dat betekent dat kernenergie elders in de wereld vermoedelijk wel een groeimarkt zal blijken te worden.
Thoriumenergie is ontzettend complex, gebaseerd op het decennialang rondpompen van gesmolten zout van honderden graden celcius. De meeste voorstanders weten niet eens dat Nederland wereldwijd koploper is op het gebied van Thoriumonderzoek. Maar dat zit momenteel op het niveau “Hoe houden lasnaden zich als ze langdureing aan radioactief gesmolten zout bloot staan”. Echt, tegen de tijd dat Thorium ooit aan al zijn verwachtingen gaat voldoen zijn we al lang ParisProof.
Vooruitlopend op het warmtepompgeweld
We lezen vaak dat warmtepompen meer aardgas verstoken dan als we gewoon een vertrouwde CV-ketel genomen hadden. Dit berust op een hele op hoop denkfouten waarvan onderstaand schema het eindresultaat toont, warmtepompen zijn al snel minstens zo zuinig als CV-ketels maar dat voordeel kan snel oplopen als het plaatsen van de warmtepomp voorafgegaan wordt door besparen en rationaliseren.
Bouwbesluit door de jaren
In de jaren 1970 hadden we twee oliecrises, net nadat we onszelf verslaafd hadden gemaakt aan het Slochterense aardgas. Het werd duidelijk dat het verstandig werd om wat aan de kieren in onze bushokjes te doen. Daardoor werd begin jaren 1980 in de toen geldende NEN-normen vastgelegd waaraan een nieuwbouwwoning, energetisch gezien, moest voldoen.
Sinds eind jaren 1930, maar zeker na de Tweede Wereldoorlog werden woningen al met een spouwmuur gebouwd omdat binnenmuren daardoor beschermd waren tegen doorslaande regen. Men begon toen ook met het metselen van het “trasraam”, het stukje muur tussen fundament tot ca 50 cm boven het maaiveld, wat met een niet-poreuze baksteen en een extra harde cementsoort (“tras”) werd gemetseld en zodoende het optrekken van bodemvocht tegenging. Eind jaren ’70 begon men met een klein beetje glaswol de woningen te isoleren, zo’n centimeter of 4.
De woning kreeg een Energie Prestatie Coëfficiënt die je “eenvoudig” uit kon rekenen met deze formule:
Het is EPC-getal is ruwweg het gestandaardiseerde energieverbruik van een woning t.o.v. het gemiddelde verbruik van de woningen in 1990; hoe lager, hoe beter.
De EPC waarde is een zogenaamd “dimensieloos”-getal wat inhoudt dat het getal zelf niks zegt. Voor nu is even belangrijk dat we ooit begonnen met een EPC eis van 1.4 en dat de EPC-schaal wel lineair is. Dus een EPC 0,7 woning (die nooit bestaan heeft overigens) verbruikt in theorie half zoveel energie als een EPC 1.4 woning.
Naarmate de tijd vorderde werd het bouwbesluit in stappen aangepast tot dat we in 2015 uitkwamen op isolatiewaardes van isolatiewaardes van Rc 3,5 – 4,5 en 6 voor de vloer, wanden en dak en een bijbehorende EPC 0.4
Nieuwe bouwbesluit BENG
In november 2018 werd onder druk van de door de EU gemaakte afspraken voor “Parijs 2015” een nieuw raamwerk voor energiezuinigheid van woningen geintroduceerd, de verguisde BENG norm (voor Bijna Energie Neutraal Gebouw). Verguisde omdat op het oog de norm voor energiezuinigheid helemaal niet aangepast werd, de benodigde isolatiewaardes bleven namelijk identiek aan het bouwbesluit 2015 (EPC 0,4). De vakbroeders hadden verwacht dat we de sprong naar EPC 0 zouden maken, wat zoveel betekent als “Energie Neutraal”. En nu we het daar toch over hebben, wat betekenen al die termen eigenlijk? Ik som ze even voor je op, en ik vergeet er vast een paar:
De energiezuinig-scholen
Eerst een aantal types met een wettelijke basis
De energielabel A-woning
Het energielabel is een poging van de overheid om de energiezuinigheid van woningen inzichtelijk te maken. Het is een door Europa opgelegde verplichting. Alle woningen hebben een voorlopig label gekregen (door een algoritme op basis van bouwjaar toegewezen) en bij verkoop moet je dat definitief laten maken. De bewijsvoering is flinterdun, je mag zelf foto’s uploaden van het dubbelglas bij de buurman. Controle is niet aanwezig zodat het de waarde van het energielabel nihil is. Kosten vanaf €10 en er zijn zelfs mensen die hun brood verdienen met het afgeven van deze labels. Ikzelf werk om deze reden niet met deze labels en mijn serieuze collega’s ook iet, het is zonde van dat tientje waar je ook een voordeur lierdicht van had kunnen maken.
Grootste valkuil van het energielabel : zonnepanelen maken het huis zogenaamd duurzamer terwijl er door zonnepanelen 0,0 aan het energieverlies van de woning gedaan wordt.
EPC 0,4 – De bouwbesluitwoning sinds 2015
We bespraken hem al, dit is eigenlijk de default waarde die we sinds 2015 kenden: Rc waardes van 3,5 – 4,5 en 6 voor vloer, wanden en dak. Met HR++ glas en een Mechanische ventilatie was je er wel zo ongeveer.
EPC 0 – De KlimaathypotheekWoning
Dit is een woning die een verzameling betere specificaties heeft dan de bouwbesluitwoning. Omdat de berekening van de EPC zo complex is zagen we hierboven, is er een aantal software-pakketen ontwikkeld waarmee de EPC realtime berekend kan worden. Door aan een paar knoppen te draaien en vinkjes te zetten kon je op papier een veel zuiniger woning krijgen : Triple Glas, een douche WTW en een paar panelen en het lukte vaak. Handig omdat je voor een EPC0 woning extra hypotheek en vaak een lagere hypotheekrente kan krijgen.
Nul op de Meter, EPV
Vooral bij Woningbouwverenigingen populair geworden. De woning wordt zo gebouwd dat er met de zonnepanelen op het dak in principe een energierekening van €0 overblijft. Als dit lukt dan mag de verhuurder hier een vergoeding, de Energie Prestatie Vergoeding, EPV, voor in rekening brengen die gebruikt kan worden om het maatregelenpakket te financieren.
En nu een heel aantal woningen die in de markt gezet worden met allemaal net wat andere doelen en uitkomsten
All Electric
Een woning waar het gas uit de woning is verwijderd en waar met allerhande elektrische apparaten warmte en warm tapwater gemaakt wordt. De term zelf zegt niets over hoe energiezuinig de woning is of hoe hoog de energierekening is.
“Energieneutraal”
Deze particuliere woning heeft meestal een warmtepomp en zoveel zonnepanelen dat de verbruikte stroom over het jaar gezien in evenwicht is. Hij staat tussen aanhalingstekens omdat je in theorie met krankzinnig veel zonnepalen elke woning energieneutraal kunt maken maar als het vriest en waait giert de elektriciteitsmeter in de meterkast.
Biobased met Pelletkachel
Vreemd genoeg de droom van heel veel mensen, de “terug naar de natuur”- woning. Hennep, Kalk, Leem, Vlas, het kan niet ecologisch genoeg. In de hoek van de kamer staat vol trots de speksteenkachel uit Finland te snorren. De binnenlucht is echter ongezond door het stoken, het tocht rond de kozijnen en her en der staan wat straalkacheltjes om de ergste kouklachten de baas te blijven.
Autark(isch)
De andere helft van Nederland die niks van dat bomenknuffelen van onze leemsmeerders hierboven moet hebben wil het liefst autark(isch)! Los van het netwerk, los van de overheid, eigen warmte en elektra, vaak wel aangevuld met houtkachels voor als de stroomopbrengst toch tegenvalt in januari. De glasvezelaansluiting mag wel blijven overigens. En het drinkwater en de poepvoorziening mogen het liefst ook via de gemeenschap afgehandeld worden.
Waarmee we aankomen bij de ambitieuzere en realistischer bouwers die zich goed georiënteerd hebben.
Passiefhuis
De Duitse standaard voor zeer energiezuinig bouwen. Hoge Rc-waardes rondom (meestal 7 en hoger) en een efficiënte verse lucht en warmtevoorziening. Ik ken er diverse en het comfortniveau is meestal erg hoog en de energierekening vaak laag. Meestal ook met veel hout gebouwd zodat er niet te veel grondstoffen in de woning verdwijnen.
Klimaatneutraal & Energie Positief
Een doordacht passiefhuis waarbij optimaal gebruik wordt gemaakt van zon, bodem, materiaaleigenschappen en met oog voor de toekomstige generaties. Aandacht voor natuur inclusief bouwen, hoge opwekrendementen zodat er, als het ertoe doet, bijna geen beroep wordt gedaan op de landelijke energievoorzieningen. Voor mij de hogeschool van het huizenbouwen.
En na al dit nieuwbouwgeweld blijven we natuurlijk wel zitten met 7 miljoen bestaande woningen die ook ParisProof gemaakt moeten worden. We kiezen het beste of All Worlds, we gaan er een heel hoofdstuk wijden!